Niezadowolenie z ciała – przyczyny i konsekwencje

niezadowolenie-z-ciała
Blog / Odżywianie / Porady / Psychodietetyka / Zdrowie

Niezadowolenie z ciała – przyczyny i konsekwencje

Wyobraź sobie, że spoglądasz w lustro, widzisz całą swoją sylwetkę i uśmiechasz się do siebie. Czujesz satysfakcję, zadowolenie. Lubisz siebie i akceptujesz kształt oraz wymiary swojego ciała. Z radością patrzysz więc na swoje odbicie.

Okazuje się, że w większości przypadków…nie potrafimy tego zrobić. Niezadowolenie z ciała realnie wpływa na niższą jakość życia i brak satysfakcji z niego.

Z czego wynika? Co jest jego przyczyną? Jaki jest związek pomiędzy niezadowoleniem z ciała, a stosowaniem diety?

Ciało w dzisiejszych czasach podlega nieustannym ocenom, zarówno oceniają nas inni, jak i my sami to robimy.

Na subiektywną ocenę obrazu ciała składa się: spostrzeganie ciała czyli wewnętrzny, wzrokowy obraz kształtu i rozmiaru ciała, który może być zgodny lub niezgodny  w stosunku do faktycznego obrazu oraz emocjonalny stosunek do ciała tj. przekonania i uczucia względem własnego ciała i poziom satysfakcji z jego wyglądu, pełnionych przez ciało funkcji. To oznacza, że ocena obrazu ciała nie jest tylko i wyłącznie lustrzanym odbiciem rzeczywistego wyglądu, ale raczej naszym subiektywnym osądem, sami tworzymy kanony piękna, według których później dokonujemy samooceny.

Na ocenę własnego wyglądu wpływa szereg czynników, które świadomie lub nieświadomie przyjmujemy z otoczenia. Są to przede wszystkim różne opinie osób, które są dla nas ważne, są dla nas autorytetami czyli rodziców, rówieśników, partnerów oraz ideał sylwetki rozpowszechniony przez media. Na to, jak oceniamy swoje ciało ma wpływ także porównywanie się społeczne w górę (porównywanie się do sylwetek postrzeganych przez osoby jako bardziej doskonałe).

Niezadowolenie z ciała może przybierać wiele form, jest ono definiowane na różne sposoby oraz mierzone za pomocą wielu technik. Pomiar niezadowolenia z ciała można rozpatrywać biorąc pod uwagę 3 obszary:

  • jako zniekształcony obraz ciała “uważam, że jestem grubsza/y niż w rzeczywistości”

Wiele badań dowodzi, że ogromna większość kobiet – bez względu na to, czy cierpią na zaburzenia odżywiania się, czy też nie – uważa, że ich ciało jest większe niż w rzeczywistości. Takie oceny odnoszą się w szczególności do dolnych partii: bioder, ud i talii. Przeszacowanie rozmiarów własnego ciała są tym większe, im mniej ważą badane kobiety.

Osoby chorujące na zaburzenia odżywiania, głównie jadłowstręt psychiczny systematycznie przeszacowują swoje wymiary w porównaniu z osobami zdrowymi, te zniekształcenia percepcyjne są w tej grupie jeszcze większe niż u osób bez zaburzeń.

  • jako niezgodność z ideałem “uważam, że jestem grubsza/y, niż chciałabym/chciałbym być”

Badania konsekwentnie pokazują, iż większość dziewcząt i kobiet chciałaby być chudsza, niż jest, a większość mężczyzn chciałaby mieć takie same wymiary ciała albo większe.

  • jako negatywne reakcje na własne ciało “nie lubię swojego ciała”

Badania wykazują, że chociaż osoby z zaburzeniami odżywiania się są bardziej niezadowolone ze swojego ciała niż osoby zdrowe, w grupie osób stosujących dietę zauważa się większe niezadowolenia ze swojego ciała, niż u osób, którzy nie stosują restrykcji kalorycznych, kobiety na ogół są bardziej niezadowolone z ciała niż mężczyźni.

Zaburzenia w postrzeganiu kształtu i wymiarów ciała, niezdolność do prawidłowego oszacowania rozmiarów ciała, świadomość istnienia rozbieżności między własnym wyglądem, a lansowanym ideałem oraz odczuwanie przykrych uczuć wstydu, lęku i niezadowolenia mogą prowadzić do destrukcyjnych zachowań, jak rygorystyczne diety, kompulsywne ćwiczenia fizyczne, prowokowanie wymiotów.

Spróbujmy odpowiedzieć na pytanie: jakie są przyczyny niezadowolenia z własnego ciała?

Środki masowego przekazu – telewizja, film, gazety, czasopisma ilustrowane na ogół wykorzystują wizerunki chudych kobiet, dlatego skłonni jesteśmy sądzić, że chudość jest nie tylko pożądaną normą, ale także stanem faktycznym. Wiele prac naukowych dowodzi, że stereotypy w mediach, zwłaszcza dotyczące kobiet, odgrywają szczególnie ważną rolę jako czynniki wywołujące i nasilające niezadowolenie z ciała. Porównania między JA, a ideałami kobiecej atrakcyjności prezentowanymi w mediach wywołują uczucie niezadowolenia i wstydu. Medialne stereotypy tworzą skojarzenie między ideałem szczupłej sylwetki z pozytywnymi cechami, jak poczucie kontroli, sukces, atrakcyjność. Z drugiej strony media budują skojarzenia między grubym ciałem, a negatywnymi cechami, jak: nieumiarkowanie, brak kontroli, niechlujstwo. Stosowanie diet jest tym powszechniejsze im mniejsze są wymiary modelek.

Wielu badaczy dowodzi, że wpływ mediów na niezadowolenie z ciała jest mniejszy, po tym, jak kobiety poznały metody manipulacji wizerunkiem, stosowane przez media, aby uzyskać “ideał” tj. malowanie aerografem i obrazy generowane komputerowo. Po poznaniu tych technik kobiety były w stanie bardziej krytycznie patrzeć na prezentowane w mediach wizerunki, obniżył się poziom lęku związany z masą ciała.

Prowadzono wiele badań nad wpływem rodziny, jako predyktora niezadowolenia z ciała. Podkreśla się rolę matki – te, które same są niezadowolone z własnego ciała komunikują to swoim córkom, czego rezultatem jest również rozwinięcie niezadowolenia z ciała u córek. Takie zależności odnotowano u osób (córek) cierpiących na zaburzenia odżywiania, zauważono związki między stopniem ograniczeń żywieniowych, troską o wagę u matek i córek. Jednak w badaniach te zgodności nie zawsze są spójne. Niezadowolenie z ciała u matki może mieć istotne znaczenie tylko w określonych rodzajach relacji.

Warto więc zastanowić się nad czynnikami psychologicznymi, które będą mieć wpływ na niezadowolenie z ciała.

Są to przekonania wyznawane przez daną osobę oraz członków jej rodziny. Przekonania te mogą dotyczyć: współzawodnictwa, osiągnięć, sukcesu materialnego, roli kobiet, stereotypów piękna, relacji dziecko-rodzic. Niektóre badania podkreślają charakter relacji matka-córka, gdzie zatarcie granic wewnątrz rodziny, splątane relacje i problemy z separacją w okresie dojrzewania mogą być powiązane z późniejszym niezadowoleniem z ciała. Predyktorem obrazu ciała u córki są negatywne informacje zwrotne i krytyka ze strony matki.

Jakie ponosimy konsekwencje związane z niezadowoleniem z własnego ciała?

W przypadku kobiet – najczęściej jest to do stosowania diety, aż 70% kobiet stosowało choć raz dietę w ciągu swojego życia. Oprócz tego kobiety uprawiają ćwiczenia fizyczne, a niektóre poddają się operacjom plastycznym. Jak się okazuje, głównym  powodem podejmowania aktywności fizycznej nie jest troska o zdrowie, ale kontrola masy ciała, chęć zmiany sylwetki i zwiększenie atrakcyjności. Niektóre kobiety niezadowolone z wyglądu poddają się zabiegom chirurgii kosmetycznej, których popularność stale rośnie. Badaczom pozostaje do ustalenia, czy likwidują one problem niezadowolenia z ciała, czy jedynie zaostrzają go, sprawiając, że ciało kobiety wydaje się jeszcze bardziej podatne na zmianę.

Oprócz ryzykownych zachowań żywieniowych konsekwencjami niezadowolenia z ciała mogą być zaburzenia nastroju i depresja.

Mężczyźni rzadziej stosują dietę niż kobiety, natomiast częściej uprawiają sporty zespołowe (piłka nożna, siatkówka) i indywidualne (jogging, jazda na rowerze). W przypadku mężczyzn główną motywacją do ćwiczeń jest połączenie kontaktu społecznego z przyjemnością, jednak wielu z nich ćwiczy także celem zmiany swojej sylwetki. Większość mężczyzn chce zwiększyć masę mięśniową.

Warto zwrócić uwagę na fakt, że brak zadowolenia z własnego ciała u kobiet współwystępuje ze stosowaniem diety. Co może być tego powodem? Jednym z powodów doświadczania przez kobiety uczucia niezadowolenia z własnej sylwetki jest seksualne zjawisko obiektywizacji – kobiece ciało traktowane jest jako źródło przyjemnych doznań. Otoczenie patrzy na nie i wciąż je sprawdza pod kątem zgodności z obowiązującymi standardami. Z czasem kobieta uczy się traktować swoje ciało jako obiekt obserwacji i ewaluacji. To rodzi szereg konsekwencji tj. wstyd i lęk, związany ze świadomością dostrzeganych rozbieżności między własną sylwetką, a lansowanym w danej kulturze ideałem oraz zmniejszanie się świadomości bodźców płynących z wnętrza ciała. Jednocześnie źródłem odczuwania przez kobietę braku satysfakcji z obrazu ciała może być sposób, w jaki postrzega ona własną cielesność. Człowiek może traktować swoje ciało jako “obiekt” złożony ze zbioru części składowych: twarz, biodra, oczy, bądź też pojmować je jako “proces” – koncentrując się na jego funkcjonowaniu, pojmując je jako działająca całość. Spostrzeganie swojego ciała w kontekście obiektu/procesu ma duży wpływ na obraz ciała i zadowolenie z własnej sylwetki. Kobiety mają skłonność do postrzegania swojego ciała w kategoriach “obiektu”, co jest związane z tym, że są oceniane pod kątem standardów atrakcyjności (mężczyźni częściej widzą swoje ciało w kategoriach procesu).

W jaki sposób możemy wpływać na zadowolenie z własnego ciała?

Pomocne mogą być: krytycyzm w stosunku do przekazów medialnych, wzmacnianie poczucia własnej wartości, brak porównań społecznych w górę, tolerancja i empatia w stosunku do innych.

Na początek:

możesz zastanowić się i zapisać na kartce papieru:

Jakie są Twoje mocne strony?  W czym jesteś dobra? Za co siebie lubisz?

Wypisz wszystko, co przychodzi Ci do głowy!

Pamiętaj o tym, a w razie potrzeby kartkę wyciągnij i przeczytaj 🙂

 

Moja refleksja jest taka, że niestety większość swojego życia tracimy na zamartwianie się o to jak wyglądamy, narzucając sobie przy tym przeróżne “zakazy” i “nakazy”.

Teraz wyobraź sobie, że siebie lubisz. A nawet – kochasz! To mogłoby być wystarczającym powodem, aby o siebie dbać – jeść pokarmy, które wspierają nasze zdrowie, spędzać czas aktywnie, dbać o sen i regenerację. Może warto spróbować?!

 

Zdrowo pozdrawiam!

Magda

 

Bibliografia:

Ogden J.: Psychologia odżywiania się, Od zdrowych do zaburzonych zachowań żywieniowych, Wydawnictwo UJ, 2011r.

Rybicka-Klimczyk A., Brytek-Materia A.: Wizerunek ciała i jego wymiary a aspekty behawioralne zaburzeń odżywiania u zdrowych kobiet w różnych fazach rozwojowych, Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii, 2008 r.

Jośko-Ochojska J., Marcinkowska U., Lau K.: Wygląd, samoocena i kształtowanie własnego ciała jako czynniki ryzyka anoreksji psychicznej u studentów, 2013 r.

Oblacińska A., Tabak I., Jodkowska M.: Zachowania żywieniowe i metody kontroli masy ciała u młodzieży 16-18 letniej w Polsce w kontekście postrzegania swego wyglądu i masy ciała, Problemy Higieny i Epidemiologii, 2007r.

Czepczor K., Kościcka K., Brytek-Matera A.: Społeczno-kulturowe postawy wobec własnego wyglądu i niezadowolenie z ciała u kobiet i mężczyzn w okresie późnej adolestencji, Badania wstępne, Polskie Forum Psychologiczne, 2016 r.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *