Dieta z głową Podcast # 5 – Dieta w Hashimoto – dlaczego taka ważna?

Dużo mówi się o diecie w chorobach tarczycy, w tym w Hashimoto. Wiele kobiet chorujących na Hashimoto ma problem z nadmierną masą ciała.  Nie potrafią one schudnąć, pomimo stosowania różnych metod. Błędy żywieniowe, stosowanie niekonwencjonalnych, źle zbilansowanych diet może natomiast nasilać proces chorobowy, pogarszając stan tarczycy. Jest wiele sprzecznych informacji, które mogą wprowadzać w błąd osoby chorujące na Hashimoto. Dziś porozmawiamy właśnie o tym, jak dieta wpływa na leczenie, przebieg i profilaktykę dalszych powikłań.

Rozmowę możesz odsłuchać tutaj lub jeśli wolisz, czytaj dalej.

Dlaczego dieta jest tak istotna?

Symptomy choroby łagodzą nie tylko leki, ale również odpowiednia dieta, która pozwala uzupełnić niezbędne składniki pokarmowe, co więcej, doprowadzić do remisji. Osoby cierpiące na niedoczynność tarczycy oraz chorobę Hashimoto często zmagają się też z innymi problemami. Wśród tych problemów jest: zbyt wysoki poziom cholesterolu LDL i trójglicerydów, a także zwiększona masa ciała. Wykazano, że choroba Hashimoto rozwija się bardzo powoli (nawet kilka lat). Przeciwciała tarczycowe mogą pojawić się nawet 8 lat wcześniej, niż pierwsze objawy niedoczynności tarczycy.

Choroba Hashimoto – trochę teorii

Choroba Hashimoto to choroba autoimmunologiczna, to przewlekły stan zapalny tarczycy. Hashimoto jest najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy (ok. 80% chorych). Niedoczynność tarczycy znowu to zespół objawów klinicznych spowodowanych niedoborem tyroksyny. Na rozwój choroby częściej narażone są kobiety, niż mężczyźni. Dlaczego tarczyca jest tak ważna w kontekście zdrowia? Otóż tarczyca wpływa na ogólną przemianę materii, wpływa na metabolizm tłuszczów, węglowodanów, białek, witamin i wapnia. Tarczyca wydziela hormony: trójjodotyroninę (T3) oraz tyroksynę (T4). Te z kolei biorą udział w prawidłowej pracy gruczołów płciowych oraz układu sercowo-naczyniowego. Tarczyca wydziela też kalcytoninę.  Jest to hormon, który wpływa na metabolizm wapnia i fosforu. Rola tarczycy jest ogromna, więc warto o nią dbać odpowiednią dobraną dietą.

Przyczyny choroby i metody leczenia

Przyczyny choroby są złożone i nie do końca poznane. Do czynników, które zapoczątkowują/nasilają rozwój choroby należą czynniki: genetyczne i środowiskowe – w tym m.in żywienie. Znaczenie ma też występowanie innych chorób o podłożu autoimmunologicznym. Choroby Hashimoto nie można wyleczyć, leczeniu podlega głównie niedoczynność tarczycy, która jest konsekwencją choroby. W leczeniu stosuje się lek – lewotyroksynę. Dawka jest dostosowana do stopnia hipotyreozy i innych chorób, które mogą mieć wpływ na to, jak lek jest przyswajany.  Celem jest osiągnięcie pożądanych wartości tyreotropiny – TSH.  W terapii leczenia choroby Hashimoto wskazuje się na produkty żywnościowe, które mogą zaburzać proces syntezy hormonów gruczołu tarczowego.  Są to między innymi: soja i przetwory sojowe, żywność bogata w goitrogeny, obecne w warzywach kapustnych i w warzywach z rodziny krzyżowych. Goitrogeny są to związki ograniczające przyswajanie jodu z pożywienia.

Co może mieć wpływ na stężenie TSH

Unormowanie hormonu TSH jest bardzo istotne.  Im wyższe TSH, tym większa szansa na rozrost tkanki tłuszczowej i na odwrót. Oznacza to, że im lepiej wyrównane stężenie TSH, tym lepiej można kontrolować masę ciała. Ta zależność występuje z powodu ścisłej zależności między TSH, a tkanką tłuszczową.

Czynniki zaburzające stężenie TSH:

• stres
• nieodpowiednie żywienie
• oporność przysadki
• źle dobrana dawka L-tyroksyny
• zła konwersja tyroksyny T4 do trójjodotyroniny T3
• infekcje
• zakażenia pasożytnicze
• aktywne herpeswirusy (aktywny wirus opryszczki)

Znaczenie diety w chorobie Hashimoto

Składniki żywieniowe mają wpływ na syntezę, wydzielanie, transport we krwi, przemiany i działanie hormonów tarczycy. Dlatego dietoterapia, jest ważnym elementem leczenia. Dieta może wspierać czynność tarczycy, spowalniać proces stanu zapalnego, zapewniać optymalne leczenie lewotyroksyną. Dieta może również zapobiegać zaburzeniom metabolicznym i chorobom, które są powiązane z niedoborem hormonu tarczycy. W tym kontekście będzie elementem profilaktyki. Gdy mamy niedobór hormonów tarczycy i osłabienie ich działania w komórkach spada nam tempo metabolizmu. Obok tego rozwija się insulinooporność w wątrobie i tkankach obwodowych, następują zmiany w metabolizmie węglowodanów i lipidów. Dlatego też choroba Hashimoto i niedoczynność zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 i chorób sercowo-naczyniowych. Celem leczenia, u osób, u których nie rozwinęła się jeszcze niedoczynność tarczycy jest przedłużenie stanu równowagi hormonalnej. U osób leczonych lewotyroksyną należy zapewnić dobre warunki do wchłaniania leku w przewodzie pokarmowym i utrzymywać właściwe stężenie hormonów.

Dobra dieta, to dieta dobrze dopasowana do Ciebie

Dobrze dobrana dieta może też znacznie poprawić jakość życia i zniwelować dolegliwości związane z chorobą, jak np. przewlekłe zaparcia. Nie ma jednego modelu żywienia, odpowiedniego dla każdego pacjenta. Dietę dobiera się indywidualnie, w zależności od tego, jakie są dolegliwości, i współistniejące choroby lub zaburzenia metaboliczne. Warto pamiętać, że dieta w Hashimoto zawsze powinna zawierać substancje o charakterze przeciwzapalnym, a wykluczać te, które mają charakter prozapalny.

Unikaj dużych restrykcji kalorycznych

Liczba kcal w diecie powinna być dobierana indywidualnie, biorąc pod uwagę cechy danej osoby, styl życia, aktywność fizyczną, ale także aktualne wyniki badań.
Duże restrykcje kaloryczne nie są zalecane, gdyż w warunkach już obniżonego metabolizmu będą dodatkowo pogłębiać problem. Przy niewyrównanych hormonach tarczycy spadek metabolizmu może wynosić nawet 50%. Najgorsze co wtedy można zrobić, to właśnie zastosować dodatkowo drastyczne cięcia kcal lub głodówki. To zmniejszy jeszcze dodatkowo tempo metabolizmu.
Aktywność tarczycy zależy od ilości spożywanego pokarmu. Przy większej energetyczności diety synteza i wydzielanie hormonów tarczycy ulegają nasileniu. Gdy pożywienia/kcal brakuje procesy te są hamowane. Jeśli masz problem z nadwagą warto skonsultować się z dietetykiem, ile kcal powinno być w Twojej diecie na co dzień. W przypadku nadwagi lub otyłości obniżenie masy ciała będzie bardzo korzystne. Tkanka tłuszczowa jest narządem aktywnym metabolicznie, co oznacza, że wydziela ona różne substancje o charakterze prozapalnym. To może zwiększać ryzyko zaburzeń metabolicznych i pogarszać stan tarczycy. Dietę warto planować tak, aby spadek masy ciała był powolny, ale trwały.

Zwiększ udział białka w diecie

Udział białka w diecie powinien być nieco wyższy, niż rekomenduje się osobom zdrowym. Białko może być na poziomie 20-25% sumy energii z diety. Przyniesie to różne korzyści.
Pełnowartościowe białko jest źródłem egzogennego aminokwasu – tyrozyny, będącej substratem do syntezy hormonów tarczycy. Większy udział białka w diecie prowadzi do zwiększenia termogenezy indukowanej pożywieniem. Im większa termogeneza, tym lepiej, szczególnie gdy zależy nam na utracie masy ciała. Białko będzie też zapewniać uczucie sytości, więc dobrze sprawdzi się w czasie odchudzania. Warto wspomnieć o produktach mlecznych. Tutaj mogą być 2 problemy: nietolerancja laktozy – która może wpływać na obniżone wchłanianie leku w przewodzie pokarmowym.  Korzystaj wtedy z produktów mlecznych pozbawionych laktozy. Druga kwestia związana z nabiałem to kazeina,  występująca w produktach mlecznych. Brak jest dowodów naukowych na korzystny wpływ diety bezmlecznej u osób z Hashimoto. Zastosowanie diety bezmlecznej powinno być uzasadnione, w odniesieniu do konkretnej sytuacji, a nie wprowadzane rutynowo.

Soja i produkty sojowe

Białko sojowe również rodzi wiele wątpliwości w diecie chorych na Hashimoto. Jednak nie musi być ono całkowicie eliminowane z diety. Soja zawiera substancje goitrogenne (wolotwórcze), na które trzeba uważać. Białko soi może zaburzać wchłanianie leku, u osób leczonych lewotyroksyną. Z drugiej strony białko sojowe zawiera tyrozynę i może wpływać korzystnie na przemiany wewnątrz komórkowe hormonów tarczycy. Dlatego ważne będzie, aby zachować odpowiedni odstęp czasu, pomiędzy spożyciem leku, a posiłkiem. Nie zaleca się spożywania soi zbyt często.

Wybieraj węglowodany złożone

Choroba może zwiększać ryzyko zaburzeń gospodarki węglowodanowej, więc rodzaj wybieranych węglowodanów będzie miał duże znaczenie. Warto korzystać z węglowodanów złożonych, które nie powodują gwałtownych wzrostów stężenia glukozy we krwi, a później gwałtownych spadków. Węglowodany złożone zawierają też błonnik pokarmowy, który będzie dbał o dobrą perystaltykę jelit, zapobiegając zaparciom. Błonnik pokarmowy będzie wspierał właściwą mikroflorę jelit, a to też ma znaczenie, chociażby w kontekście wchłaniania lekotyroksyny. Oprócz tego, błonnik będzie też miał pozytywny wpływ na wartości profilu lipidowego.

Dieta bezglutenowa w chorobie Hashimoto

Obecnie nie istnieją oficjalne rekomendacje, które dawałyby wytyczne do stosowania diety bezglutenowej rutynowo, u wszystkich pacjentów. Więc dlaczego się tyle mówi o diecie bezglutenowej w kontekście Hashimoto? Ponieważ Hashimoto jest chorobą autoimmunologiczną, a osoby ze stwierdzoną chorobą autoimmunologiczną mają zwiększone ryzyko innych chorób z autoagresji. Literatura podaje, że średnio u 5% osób odnotowuje się występowanie obu tych chorób. Dodatkowo, coraz więcej pacjentek przejawia nadwrażliwość na gluten. To może być podstawą do rozważenia diagnostyki w kierunku celiakii (w porozumieniu z lekarzem). Dieta bezglutenowa musi być bezwzględnie zastosowana w przypadku zdiagnozowania celiakii. Wprowadzenie diety bezglutenowej, bez konsultacji z lekarzem lub dietetykiem, szczególnie wtedy, gdy nie mamy dobrego pomysłu na tę dietę, może być ryzykowne. Według rekomendacji zastosowanie takiej diety powinno być uzasadnione, tylko w przypadku współwystępowania celiakii lub innej formy nietolerancji glutenu.

Tłuszcze w diecie

Często niedoczynność tarczycy wiąże się z nieprawidłowym lipidogramem (wysoki LDL, niski HDL).  Z tego powodu większość tłuszczy w diecie powinny stanowić: jedno- i wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Warto ograniczać podaż tłuszczy nasyconych, w tym oleju kokosowego. Wspominam o oleju kokosowym, bo kiedyś uważano go za świetny wynalazek.  Natomiast olej kokosowy dostarcza potężnej ilości kwasów tłuszczowych nasyconych, które w nadmiarze są szkodliwe. Tłuszcze nasycone znajdziemy również z mięsie i przetworach mięsnych: parówkach, pasztetach, wędlinach i kiełbasach. Tłuszcze nasycone pogarszają wrażliwość insulinową. Lepiej zastąpić je tłuszczami nienasyconymi, zwracając uwagę zwłaszcza na omega-3. Kwasy Omega-3 znajdziemy w tłustych rybach morskich i owocach morza, orzechach włoskich, oleju lnianym i siemieniu lnianym czy nasionach chia. Kwasy omega-3 wpływają na przeciwzapalny charakter diety.

Zaburzenia jelitowe w chorobie Hashimoto

Najczęstsze zaburzenia jelitowe w chorobie Hashimoto to zaparcia, wzdęcia, biegunki i bóle brzucha. Nie ma oficjalnych zaleceń co do leczenia tych dolegliwości. Postępowanie terapeutyczne powinno być zindywidualizowane. Dobrymi metodami leczenia tych dolegliwości mogą być: dieta low fodmaps, dieta bezglutenowa (przy np. nadwrażliwości na gluten) oraz dieta eliminacyjna stworzona na indywidualne potrzeby.

Insulinooporność, a choroby tarczycy

Badania wykazują dodatnią korelację ze stężeniem insuliny, a stężeniem TSH. Oznacza to, że im wyższe stężenie TSH, tym większe ryzyko rozwoju insulinooporności. Istnieją różne hipotezy dlaczego tak się dzieje. Jedną z nich jest toczący się stan zapalny i produkcja cytokin prozapalnych. Ten stan zapalny może z kolei osłabić fizjologiczne działanie insuliny. Stąd ryzyko hiperinsulinizmu, który jest poniekąd odpowiedzialny za zwiększającą się ilość tkanki tłuszczowej.  Z drugiej strony hiperinsulinizm odpowiada za przerost adipocytów czyli komórek tkanki tłuszczowej tj. po prostu powiększającą się masą ciała.

Składniki odżywcze, których nie może zabraknąć

Warto zadbać o odpowiednią podaż witaminy B12, witaminy D, a także odpowiednią ilość selenu, cynku, jodu, żelaza. Wit. B12 jest dostępna wyłącznie ze źródeł odzwierzęcych. Jeśli ktoś jest na diecie wegetariańskiej/wegańskiej warto sprawdzić zapasy witaminy B12 i zastosować suplementację. U wielu osób z Hashimoto obserwuje się niedobór witaminy D. Natomiast, im wyższy deficyt witaminy D, tym wyższy poziom TSH. Przy dobrym stężeniu witaminy D3 poziom przeciwciał tarczycowych maleje. Selen w organizmie pełni funkcję przeciwutleniacza. Chroni on nasze komórki, błony komórkowe i DNA przed działaniem wolnych rodników. Selen chroni tarczycę przed utlenianiem jodu i wraz z podażą jodu musi być dostarczony równoważnik selenu.  Niedobory cynku mogą doprowadzić do obniżenia poziomu FT3 i FT4, dlatego warto zadbać o odpowiedni poziom cynku z dietą.

O Hashimoto pisałyśmy już sporo, koniecznie sprawdź ten wpis – Jaka dieta w chorobie Hashimoto? , a i jeszcze ten  Niedoczynność tarczycy i choroba Hashimoto – zalecenia dietetyczne. 

Jak zastosować te zalecenia w praktyce? Skorzystaj z przykładowego jadłospisu, pobierz go tutaj.