Jaka dieta w chorobie Hashimoto?

Hashimoto, znane również jako przewlekłe limfocytarne zapalenie tarczycy, jest chorobą autoimmunologiczną dotykającą tarczycę i wywołującą jej niedoczynność. Obecnie przyjmuje się, że do rozwoju Hashimoto przyczyniają się uwarunkowania genetyczne, czynniki środowiskowe i zaburzenia immunologiczne. Choroba częściej dotyka kobiet. Stosunek liczby kobiet do liczby mężczyzn wynosi co najmniej 10:1 [1]. 

Choroba Hashimoto może rozwijać się przez wiele lat, nie dając żadnych objawów do czasu, kiedy gruczoł tarczowy traci zdolność do produkcji hormonów i rozwija się pełnoobjawowa niedoczynność tarczycy. TSH (ang. thyroid stimulating hormone, hormon tyreotropowy) jest hormonem pobudzającym tarczycę do produkcji i wydzielania hormonów tarczycy. Samo badanie TSH może określić, czy mamy do czynienia z eutyreozą, czyli prawidłową pracą tarczycy, czy też z niedoczynnością lub nadczynnością tarczycy. W przebiegu choroby Hashimoto, organizm atakuje własny narząd, wydzielając przeciwciała anty-TPO i anty-TG. W początkowej fazie choroby Hashimoto stężenia TSH, fT4 i fT3 mogą być w normie lub na granicy normy, natomiast w diagnostyce choroby Hashimoto należy oznaczyć również przeciwciała przeciwko tarczycy. Co ciekawe,według niektórych badaczy nawet 25% chorujących może nie wykazywać dodatnich przeciwciał przeciwtarczycowych. Dlatego, oprócz TSH, fT4, fT3, anty-TPO i anty-TG nieodłącznym badaniem potwierdzającym Hashimoto jest obraz USG i diagnoza lekarska. Osoby z Hashimoto ze względu na podłoże immunologiczne, są predysponowane do innych chorób autoimmunologicznych, takich jak celiakia, cukrzyca typu 1 czy choroba Addisona-Biermera.  

Pomimo leczenia zastępczego hormonami tarczycy, u wielu osób z Hashimoto nadal występują niekorzystne objawy obniżające jakość życia. Jedyną skuteczną metodą leczenia substytucyjnego jest farmakoterapia, która polega na przyjmowaniu lewoskrętnego analogu naturalnej tyroksyny (lewotyroksyny) oraz wspomaganie dietetyczne. Nie powinnaś przyjmować lewotyroksyny razem z suplementami żelaza lub wapnia, wodorotlenkiem glinu i inhibitorami pompy protonowej, ponieważ grozi to upośledzonym wchłanianiem lewotyroksyny [1]. Najlepiej, jeśli zażyjesz ją wcześnie rano na pusty żołądek, aby uzyskać optymalne wchłanianie. 

Dietoterapia Hashimoto polega na prawidłowym odżywianiu organizmu i regulacji układu odpornościowego poprzez dietę przeciwzapalną. Dietoterapia nie tylko ma wspomóc gruczoł tarczycowy, ale również zapobiec schorzeniom współistniejącym: niedokrwistości (występuje u 30-40% chorych na Hashimoto), otyłości, insulinooporności oraz przeciwdziałać ryzyku podwyższonych poziomów: cholesterolu całkowitego, LDL i triglicerydów [1]. 

Zadaniem diety przeciwzapalnej jest eliminacja składników nasilających stan zapalny organizmu oraz dostarczanie składników, które wspomagają pracę gruczołu tarczowego. Wokół diety w chorobie Hashimoto narosło wiele mitów, które zapewne nie raz wprowadziły Cię w konsternację. Dzieje się tak, ponieważ jest wiele zaleceń dietetycznych dla Hashimoto (często wzajemnie się wykluczających lub nieprawdziwych), lecz nie wszystkie będą dla Ciebie. Dietoterapia powinna być indywidualnie dopasowana do Twojego stanu zdrowia, kondycji tarczycy, samopoczucia, celów i dodatkowych dolegliwości. Nie mniej, postaram się wyjaśnić kilka żywieniowych aspektów związanych z dietą w Hashimoto.

Czy mając Hashimoto muszę eliminować nabiał?

W chorobie Hashimoto, obecnie nie ma dowodów naukowych na korzystny wpływ diety bezmlecznej [2]. Jednak często zdarza się, że dieta ukierunkowana na leczenie choroby Hashimoto będzie wymagać wprowadzenia nabiału bez laktozy, z powodu występującej nietolerancji laktozy, która dotyka ok. 76% pacjentów cierpiących na Hashimoto [3]. Wykluczenie nabiału również należy rozważyć w przypadku objawów alergicznych po spożyciu kazeiny.

Pamiętaj, że nabiał jest źródłem aminokwasów, a te wpływają na syntezę hormonów tarczycy, ponadto białko zwiększa podstawową przemianę materii (która w wyniku niedoczynności tarczycy może być obniżona nawet do 30%) oraz białko zawarte w produktach mlecznych hamuje wypadanie włosów. Jeśli dobrze tolerujesz produkty mleczne, to polecam Ci wybierać mleko do 2% tłuszczu, jogurty, kefiry, maślankę, chude sery twarogowe. Rzadziej sięgaj po sery długodojrzewające, natomiast niekorzystne dla Ciebie będą sery topione, wyroby seropodobne i sery pleśniowe w nadmiarze. Wybierając nabiał, sięgaj po ten najmniej przetworzony.

Czy zjadanie orzechów brazylijskich pokryje zapotrzebowanie na selen?

Selen jest niezwykle ważnym pierwiastkiem dla tarczycy, ponieważ jest niezbędny do działania przeciwutleniającego oraz do metabolizmu hormonów tarczycy. Tarczyca jest gruczołem, która w przeliczeniu na gram narządu ma największą ilość selenu [4]. Utrzymanie fizjologicznego stężenia selenu jest ważnym aspektem w chorobie Hashimoto. Selen wchodzi w skład wielu enzymów istotnych dla prawidłowej pracy tarczycy, a jednym z nich jest peroksydaza glutationowa, która chroni tarczycę przed szkodliwym wpływem reaktywnych form tlenu, wolnych rodników i nadtlenkiem wodoru.  

Często słyszy się o tym, że wystarczy spożyć dwa orzechy brazylijskie w ciągu dnia, aby uzupełnić zapotrzebowanie na ten pierwiastek. Czy aby na pewno tak jest? Niestety, orzechy brazylijskie, które najczęściej możesz kupić w Polsce są uprawiane przede wszystkim na terenie Boliwii, a tamtejsze gleby nie są zasobne w selen. Z tego powodu nie można uznać spożycia dwóch orzechów na równi z suplementacją selenem. Pokrycie zapotrzebowania na selen orzechami z Boliwii (sprawdź na opakowaniu kraj pochodzenia, ostatnio jak ja zerkałam, to była podana tylko informacja ,,pakowane w Niemczech”) mogłoby być możliwe przy spożyciu ok. 6-7 orzechów, niestety ze względu na wysoką zawartość kwasów Omega-6, nie zalecam Ci takich działań.

Orzechy brazylijskie mogą stanowić element zbilansowanej i zróżnicowanej diety dla osoby chorej na Hashimoto, nie mniej nie mogą stanowić źródła selenu. Produktami bogatymi w selen są skorupiaki i ryby, np. dorsz, halibut, tuńczyk, sardynki oraz jaja i krewetki [5]. Wykazano, że stężenie selenu w surowicy jest mniejsze niż u osób zdrowych, stąd dla osób chorych na Hashimoto wskazana jest suplementacja. Suplementacja selenem u osób otyłych wpływa na obniżenie TSH i BMI (ang. Body Mass Index, wskaźnik masy ciała). 

Czy mając Hashimoto muszę suplementować jod?

Kolejnym, często poruszanym tematem w kontekście Hashimoto, jest suplementacja jodem. W organizmie jod występuje w małej ilości, potrzebny jest do produkcji hormonów tarczycowych, a jego obrót w organizmie jest ściśle kontrolowany. Odnotowuje się, że częstość występowania Hashimoto jest wyższa na obszarach bogatych w jod środowiskowy, w Polsce są to regiony nadmorskie. Nadmierna podaż jodu w Hashimoto nasila autoimmunizację w tarczycy, ponieważ tyrozyna wysycona jodem staje się silniejszym antygenem dla układu immunologicznego, przez co powstaje większa pula przeciwciał i zaognia się proces zapalny. Dlatego nie ma konieczności dodatkowej suplementacji jodem, a spożycie jodu z dietą powinno być zgodne z normami dla zdrowego człowieka i wynosić 150 µg. Dodatkowo, wraz z podażą jodu, należy zrównoważyć jego ilość selenem. Oczywiście chodzi o pochodzenie tych pierwiastków z pożywienia. Nie jest to trudne, ponieważ produkty zawierające jod są również źródłem selenu. Selen chroni tarczycę przed utlenianiem jodu.

Czy mając Hashimoto muszę wykluczyć produkty, które mają goitrogeny?

Goitrogeny, inaczej substancje wolotwórcze, to związki antyodżywcze naturalnie występujące w żywności [6]. Są to głównie tioglikozydy, glikozydy cyjanogenne, polifenole oraz hemaglutyniny, które upośledzają czynność wydzielniczą tarczycy, zmniejszają wchłanianie jodu z przewodu pokarmowego i zaburzają aktywność peroksydazy tarczycowej. Kasza jaglana, brukselka, szpinak, rzepa, brokuły, kalafior, gorczyca, orzechy ziemne, zielona i czarna herbata są źródłem substancji wolotwórczych. To fakt. Natomiast nie jest konieczna całkowita eliminacja produktów zawierających goitrogeny z diety, ponieważ wszystkie te produkty żywieniowe bogate są w witaminy i inne składniki odżywcze cenne dla zdrowia [7].

Produkty zawierające goitrogeny spożywaj w umiarkowanych ilościach. Dodatkowo, obróbka termiczna może obniżyć zawartość goitrogenów do ok. 30% [7]. Aby częściowo zneutralizować substancje wolotwórcze, warto poddawać je: gotowaniu (bez przykrycia), parowaniu, blanszowaniu, fermentowaniu (kiszeniu), grillowaniu.

Czy mając Hashimoto muszę wyeliminować gluten?

Eliminacja glutenu bezwzględnie obowiązuje w przypadku celiakii. Obecnie jest to jedyna skuteczna metoda leczenia. Celiakia, tak jak Hashimoto, jest chorobą rozwijającą się na tle autoimmunizacji, dlatego chorzy na Hashimoto są bardziej predysponowani do celiakii i odwrotnie. Eliminacja glutenu również okaże się pomocna w przypadku nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten. Co ciekawe, badanie Carrocio [8] na grupie 130 pacjentów z potwierdzoną nieceliakalną nadwrażliwością na gluten wykazało, że u tych osób częściej występują choroby autoimmunizacyjne, a najczęstszą była choroba Hashimoto [8]. Badania nad skutecznością diety bezglutenowej w chorobie Hashimoto cały czas są prowadzone, jednak na razie nie udowodniono korzyści diety bezglutenowej u osób chorych bez zdiagnozowanej celiakii.

Na koniec wspomnę o najczęstszych dolegliwościach współtowarzyszących Hashimoto. Mam na myśli zaparcia, które są powikłaniem niedoczynności tarczycy, ale także często występujące wzdęcia, bóle brzucha czy biegunki. Z mojego doświadczenia, najbardziej pomocna okazuje się zindywidualizowana dieta eliminacyjna.

P O D SU M O W A N I E 

Aktualnie nie ma jednakowego stanowiska dotyczącego postępowania dietetycznego w Hashimoto. Co więcej, nie istnieje żadna uniwersalna dieta dla wszystkich chorych na Hashimoto. Najbardziej właściwym podejściem jest indywidualizacja zaleceń żywieniowych i suplementacyjnych. W zależności od przypadku, dietoterapia będzie zależeć od wieku, płci, masy ciała i aktywności fizycznej, a także od współwystępowania innych chorób, szczególnie autoimmunologicznych i metabolicznych oraz dolegliwości gastrycznych. 

Monika

Możemy Ci pomóc

Jeśli dotyka Cię choroba Hashimoto, chcesz wesprzeć swoje zdrowie i zadbać o jego poprawę, skontaktuj się z nami – przeczytaj więcej na stronie Współpraca indywidualna.

Piśmiennictwo:

[1] Mincer DL, Jialal I. Hashimoto Thyroiditis. In: StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; February 23, 2020.

[2] Lachowicz K., Stachoń M., Pałkowska-Goździk E., Lange E.: Fizjologiczne aspekty postępowania dietetycznego w chorobie Hashimoto, Kosmos Problemy Nauk Biologicznych, 2019, Tom 68, Numer 2 (323), Strony 201–214.

[3] Ihnatowicz P, Drywień M, Wątor P, Wojsiat J. The importance of nutritional factors and dietary management of Hashimoto’s thyroiditis. Ann Agric Environ Med. 2020;27(2):184-193.

[4] Ventura M, Melo M, Carrilho F. Selenium and Thyroid Disease: From Pathophysiology to Treatment. Int J Endocrinol. 2017;2017:1297658.

[5] Zakrzewska E., Zegan M., Michota-Katulska E.: Zalecenia dietetyczne w niedoczynności tarczycy przy współwystępowaniu choroby Hashimoto, Bromat. Chem. Toksykol., XLVIII, 2015, 2, str. 117 – 127.

[6] Kościński B. i wsp.: Rola diety w profilaktyce i leczeniu wybranych jednostek chorobowych w: Nowe Trendy w Dietetyce (red. Krzystyniak K.), Wydawnictwo Wyższej Szkoły Inżynierii i Zdrowia, Warszawa 2019, s. 39.

[7] Ratajczak A., Moszak M., Grzymisławski M.: Zalecenia żywieniowe w niedoczynności tarczycy i chorobie Hashimoto, Piel Zdr Publ. 2017;7(4):305–311.

[8] Carroccio A, D’Alcamo A, Cavataio F, et al. High Proportions of People With Nonceliac Wheat Sensitivity Have Autoimmune Disease or Antinuclear Antibodies. Gastroenterology. 2015;149(3):596-603.e1.